11. BÖLÜM KURTULUŞ SAVAŞI CEPHELER

11. BÖLÜM KURTULUŞ SAVAŞI CEPHELERİ

1) Doğu Cephesi: 9. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir’in başarısı ile Ordu Gümrüye kadar ilerledi. Ermeniler Gümrü Barışını imzalamak zorunda kaldılar.

Gümrü BARIŞ ANTLAŞMASI (3 ARALIK 1920)

Kars, Sarıkamış, Iğdır, Kulp Türkiye’nin olacaktır. Ermenistan Sevr anlaşmasının geçersizliğini tanıyan ilk devlettir. Türk-Ermeni sınırları Aras Nehri olacaktır. TBMM’nin ilk askeri ve siyasi zaferidir.
Gürcü (Batum) Antlaşmasıyla Gürcistan,;Artvin, Ardahan ve Batum’u geri vermeyi kabul etti

Dikkat: (Soru Çıktı) Devamlı Gümrü Antlaşması ile doğu sınırımız kesinleşti denir ama hayır. 13 Ekim 1921’deki Azerbaycan, Ermenistan, TBMM Gürcistan arasındaki Kars Antlaşması ile Doğu sınırımız kesinleşti.

2)  Güney Cephesi: Bu cephede Kuva-i Milliye birlikleri savaşmıştır.  Düzenli bir ordu yoktur. Tek başlarına Ermeniler ve Fransızlar ile mücadele ettiler.

Antep (Gazi)	Maraş (Kahraman)	Urfa (Şanlı)
1921 de Şahinbey önderliğinde kazanıldı	1973 Kahraman unvanını aldı. Sütçü İmam önderliğinde kazandı.	1984 Şanlı Unvanı alındı Ali Saip önderliğinde kazanıldı.

Urfa ve Maraş kendi çabalarıyla işgalden kurtuldu. Fakat Antep 1922 Ankara antlaşması ile Fransızlar Antep’den çekildiler.

àUnvanların veriliş tarihlerini şehirlerin Alfabetik sırasına göre akılda tutabiliriz.

3) Batı Cephesi: En önemli cephedir. Düzenli ordunun başarısı Güney cephesini kapattı. Gediz muharebesinin başarısız olmasından sonra düzenli ordu sistemine geçildi.

a)                I. İNÖNÜ SAVAŞI (1921 6 OCAK) SAVUNMA CEPHESİ – ( kazandık )

Yunanlılar TBMM’nin düzenli ordusu durduruldu. Üstelik Çerkez Ethem ayaklanması ile de bir yandan mücadele ediliyordu. Bu savunmayı kazanmak içte otoriteyi, dış siyasette ise itibarı arttırdı.

İnönü Savaşı sonrası dış siyaretteki sonuçları kodlayarak öğrenebiliriz.(MİLAT)

M.  Moskova antlaşması (12 Mart 1921)	*Düzenli ordunun ilk başarısıdır *TBMM’de ilk Düzenli ordu Kuva-i Milliye mi diye süren tartışma son buldu. (Soru Çıktı)
i.   İstiklal Marşının Kabülü (12 Mart 1921)
L.  Londra Konferansı
A.  Afgan Dostluk Antlaşması
T. Teşkilat-ı Esasi (1921 Anayasasının kabulü)

Kurtuluş Savaşı için “MİLAT” sayılır diye akılda tutabiliriz.

Londra Konferansı: Amaçları İstanbul hükümeti ile aynı anda konferansa çağrılıp ikilik yaratıp Sevr Antlaşmasının hafifletilmiş halini kabul ettirilmesidir. Yunanlılarda da zaman zaman kazandırmak amaçlandı.

Fakat İstanbul hükümeti tensilcisi Tevfik Paşa Söz milletin gerçek temsilcisi TBMM’nindir dedi ve oyuna gelmediler ikilik çıkmadı.

TBMM Misak-ı Milli kararlarını tüm dünyaya tanıtmak için katıldı. İngiltere TBMM’yi tanıdı. Anlaşmadan sonuç çıkmadı anlaşma imzalanmadı.

NOT: TBMM ile İstanbul Hükümetinin beraber katıldığı tek konferanstır TBMM’nin katıldığı ilk konferanstır.

*Afgan Dostluk Antlaşması: Afganistan TBMM’yi tanıdı.

*Başkentlere karşılıklı elçilikler açıldı.

*Kültürel yandım yapılmıştır.

*İkili posta haberleşmesi sağlandı.

*Türkiye’yi tanıyan ilk İslam devleti Afganistan’dır.

MOSKOVA ANTLAŞMASI (16 MART 1921)

*Rusya Misak-ı Milliyi Tanıyacaktır.

*Boğazlar ve İstanbul TBMM’ye kalacak

*Kapitülasyonlar kaldırılacaktır

*Birinin kabul etmediği antlaşmayı diğerleri kabul etmeyecektir.

*Karşılıklı olarak eşirler serbest bırakılacak

*Türkiye’ye cephane desteği verilecektir.

à Türkiye’yi tanıyan ilk büyük Avrupa devleti Rusya’dır.  à İlk Devlet – Ermenistan

à İlk İslam devleti - Afganistan àİlk İtilaf Devleti - Fransa
à İlk Büyük Avrupa Devleti - Rusya

B)II. İNÖNÜ MUHAREBESİ (23 MART-1 NİSAN 1921)

 I. İnönü’den sonra yapılan bu 2. savunmada  da başarılı olunca başarının tesadüfi olmadığı anlaşıldı.

M. Kemal Telgraf çekerek ordu komutanına  “Siz orada sadece düşman değil Milletin makûs tarihini de yendiniz” demiştir.
Bu zaferin sonucunda:

* İtalyanlar Anadolu’dan çekilme kararı aldı. (Sadece Karar Aldı Çekilmedi.)  *Fransızlar barış istedi.

Eskişehir-Kütahya Muharebesi (10-25 Temmuz 1921)

Düzenli ordunun tek yenilgisidir. Yunanlılar; Afyon, Kütahya, Eskişehir, Bilecik’i aldılar bu sırada Mecliste Çıkan Tartışmalar Şunlardır:  (Soru Çıktı)

a) Meclisin Kayseriye taşınması

b) Kuya-i Milliye ve Düzenli ordu tartışması

c) Düzenli tartışması

d) M.Kemal’e ilk muhalefet

Meclis hızlı ve doğru kararları alabilmek için tüm yetkileri 3 aylığına Başkomutanlık Yasası ile M. Kemal’e devretti. 3 ay olmasının nedeni Demokrasiye aykırı olmasını istemediğinden dolayı M. Kemal en son Amasya Genelgesinden sonra Askerlikten istifa etmişti. Bu şekilde tekrar askerlik görevine geçti.

Başkomutanlık Yasası ile Yapılanlar; (Yasama, Yürütme ve Yargı Tek Elde)
Yasama:     Tekalifi Milliye emirlerini çıkardı.

Yürütme:    Komisyon kurdu.

Yargı:         İstiklal Mahkemelerini kullandı.

Başkomutanlık kanununu TBMM çıkardı Tekâlif-i Milliye emirlerini Atatürk tek başına çıkardı (Genel seferberliğin göstergesidir).   (Soru Çıktı)

Tekalif-i Milliye Emirleri (7-8 Ağustos): *Her ilçede komisyon kurulacaktır.

*Her aile çorap, kıyafet, çamaşır toplayıp komisyona teslim edecektir

*Herkes elindeki ürünün %40’ını komisyona teslim edeceklerdir.

*Herkes elindeki cephaneyi üç gün içinde komisyona verecektir.

*Orduya lazım olabilecek terk edilmiş bütün mallara el koyulacaktır.

*Bu kurallara uymayanlar istiklal Mahkemelerinde Hıyanet-i Vataniye kanununa göre yargılanacaktır (Yargı).

D) SAKARYA MEYDAN MUHARABESİ(23 AĞUSTOS 1921):

M. Kemal’in Başkomutan olarak katıldığı ilk muharebedir.
*M. Kemal burada “-Hattı müdafa yoktur Sathı müdafa vardır o satıh tüm vatandır” denilmiştir.

*M.Kemal ‘e Mareşallik ve Gazilik unvanı verildi.

*Kars Antlaşması yapıldı ve Doğu sınırımız kesinleşti. *Fransa ile Ankara Antlaşması imzalandı *Hatay hariç güney sırınımız çizildi. (1939 da Türkiyeye Katıldı.)

*Caber kalesi Türk toprağı sayıldı. (Caber Kalesi Suriye’dedir. Şuan Kaleyi Türk Askeri Koruyor.)
*İstanbul Sözleşmesinin İmzalanması. *Ukrayna ile dostluk antlaşması yapıldı. (20 Ocak 1922)

àKodlamak için (UMAKİ) Şeklinde Akılda Tutabilirsiniz.
Ukrayna - Mareşallik - Ankara - Kars - İstanbul

 E)BÜYÜK TAARRUZ-BAŞKOMUTANLIK MEYDAN MUHAREBESİ.

Toprak kazanmak için saldırılar yapıldı.
M. Kemal “-Ordular ilk hedefiniz Akdeniz dir ileri” demiştir.

*Kütahya, Uşak, Eskişehir, Aydın, Manisa, İzmir, Bursa, Çanakkale düşmanlardan temizlendi.

*Savaş sadece Ege’de yapılmıştır.

*Trakya tarafında savaşılmamıştır.

*Bu savaştan sonra Kurtuluş Savaşının Askeri kanadı sona erdi.
*M. Kemal’in yetkileri Büyük Taarruz sonrası sınırsız olarak uzatıldı.

MUDANYA ANTLAŞMASI (11 EKİM 1922)

Yunanlılar Anadolu’dan atılmıştır, fakat hala Doğu Trakya Yunan işgalindedir.

Bu anlaşma sonucuna göre;

*İstanbul, Boğazlar ve Doğu Trakya Savaş yapılmadan alındı.

*İstanbul’un yönetimi TBMM’ye bırakıldı.

*Mondros ve Sevr geçersiz sayıldı.

*İngiltere yeni Türk devletini tanıdı.

SALTANATIN KALDIRILMASI (1 KASIM 1922)

Laikleşme ve Ulusal Egemenlik yolunda atılan adımdır.

Lozan’a giderken ikilik olmaması için saltanat kaldırıldı.

Osmanlı Devleti böylelikle resmen sona erdi.

Lozan Antlaşması Saltanatın kaldırılmasını hızlandırmış oldu.

NOT: Saltanat I. TBMM kaldırmıştır. Halifeliğin halktan tepki almamak için kaldıramamışlardır (Saltanat ailesi yurt dışına gönderildi).

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI (24 TEMMUZ 1923)

Türkiye’nin amacı Misak-ı Milli kararlarını kabul ettirmektir. TBMM’yi temsilen İsmet Paşa gitti. İsmet Paşa’dan 2 konuda taviz vermemesi istendi.

Taviz verilmemesi istenen Konular:

1-Kapitülasyonlar,

2-Ermeni yurdu,

20 Kasım 1922’de başlayan görüşmeler 4 Şubat 1923’de kesildi çünkü;

*Boğazlar konusu çözülemiyordu.

*İngilizler Musul’u vermiyordu

*Osmanlı Borçları konusu ve savaş tazminatı konusu çözülemiyordu

*Kapitülasyonlara son verilmek istenmiyordu,
 Bunun üzerine Türkler:

Boğazlar ve Musul üzerine hareket yapacaktı bundan dolayı görüşmeler tekrar başladı ve 24 Temmuz’da Anlaşma imzalandı.

Lozan Antlaşmasının Maddeleri

Sınırlarımız: Rusya, Suriye, İran, Irak, Bulgaristan, Yunanistan, sınırlarımız belirlendi. 12 Ada İtalya’ya bırakıldı. Bozcaada ve Gökçeada Türkiye’ye bırakıldı. Sadece Irak sınırımız çözülememişti.

Boğazlar: Başkanı Türk olan uluslar arası komisyona bırakıldı. Misak-ı Milliye aykırı çözümlendi. Fakat 1936 Mondros Boğazlar Sözleşmesi ile tamamen Türkiye’ye bırakılacaktır.

Kapitülasyonlar: Her türlü kapitülasyon kaldırıldı. Ekonomik bağımsızlık sağlanmış oldu. (Dış borçlardan sonra tam bağımsız olacağız).

Azınlıklar: Türkiyede’ki tüm azınlıklar Türk sayıldı.

Nüfus Mübadelesi: Batı Trakya’daki Türkler ile Bozcaada, Gökçeada ve İstanbul’daki Rumlar yerlerinde kalacak diğerleri karşılıklı yer değiştirecektir. (Bu konu çözüldüğü halde daha sonra sorun olmaya devam edecektir.)

Yabancı Okullar: Bütün yabancı okullar Türk Milli Eğitimine Bırakılacaktır.

Dış Borçlar: Osmanlıdan ayrılan ülkeler arasında pay edilecektir. Türkiye 1954’de Fransa’ya dış borcunu ödemiştir.

Savaş Tazminatı: Yunanistan savaş tazminatı olarak Karacaağaç’ı Türkiye’ye bırakacaktır.

Patrikhane: Patrikhanenin (ekümenlik) evrensellik özelliğine son verildi. 1926 Medeni Kanunu ile de özellikleri kısıtlandı.  (Mesela patrikhane nikah kıyabiliyordu, bu durum medeni kanunun kabul edilmesi ile engellendi.)

İngilizlerin İstanbul’u boşaltması: İngilizler 6 Ekim 1923’de İstanbul’u boşaltmıştır.

Önemli sonuçlar: Lozan Devletlerarası eşitlik prensibine göre yapılmıştır.

*TBMM tüm Dünya devletleri tarafından tanınmış oldu.
*Irak Sınırı iki ülke arasında çözülmek üzere sonraya bırakıldı.
*Kıbrıs ve Mısır Lozan Antlaşması ile İngiltere ye bırakıldı.

à (Soru Çıktı) Lozan görüşmeleri I. TBMM döneminde başladı fakat onaylayan II. TBMM’dir.

Türklerin Kurtuluş Savaşı Dünya da Evrensellik özelliği taşır. Yani Tüm sömürge toplumlarına örnek teşkil etmiştir.  Bağımsızlığın kazanılmasında yol gösterici olmuştur.