9. BÖLÜM KURTULUŞ SAVAŞI HAZIRLIK DÖNEMİ

9. BÖLÜM KURTULUŞ SAVAŞI HAZIRLIK DÖNEMİ

àAtatürk’ün Samsun’a çıkışı (19 Mayıs 1919-23 Nisan 1920). TBMM’nin açılması sürecine kadar olan bölümdeki kongreler ve görüşmeler evresidir.

Mustafa Kemal’in Samsuna göndermedeki amaç 9. Ordu müfettişi olarak yani tam askeri yetkileri alarak Samsun’a gidip Mondros Ateşkes Antlaşmasının hükümlerini uygulamaktır. Fakat daha sonra Samsuna gelir gelmez 3 gün sonra ilk faaliyeti olan Samsun Raporuna yayımlandı.

Samsun Raporu (22 Mayıs 1919): Bu raporda Samsun’daki karışıklığın oradaki Pontusçu Rumlardan kaynaklandığını ve bunda İngilizlerin desteklediğini anlatmıştır. Sonra Havza’ya geçti 5 gün sonra da orada Havza Genelgesini yayınlamıştır.

Havza Genelgesi (28 Mayıs 1919) Burada İzmir’in işgalini protesto eden bir miting yaptı. Bütün ordu kumandanlıklarına işgalleri protesto eden telgraf çekti amacı milli bilincin uyandırılmasını sağlamaktı.

NOT: Havza genelgesi M. Kemal’in Mondros Ateşkesine karşı çıktığının ilk göstergesidir. Bu genelge yayınlanınca İstanbul’a çağrıldı ama gitmedi. Bunun sonrasında 9. Ordu Müfettişliğinden 5. Ordu müfettişliğine rütbesi düşürüldü.

Amasya Genelgesi (Tamimi) (22 Haziran 1919): Mustafa Kemal bu genelgeyi maddeler halinde yayınladı. En çok ta bu maddelerin amacı sorulur.

*Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikedir. (Milli mücadelenin ne için gerek olduğunu ve amacını belirtmiştir).

*İstanbul hükümeti üzerine düşen görevi yerine getirememektedir. (ilk defa resmen ve açıkça İstanbul Hükümetine karşı çıkılmıştır).

*Milletin İstiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır. (Milli mücadelenin yöntemini söylüyorlardı, ayrıca kurulacak olan yönetimin Cumhuriyet olması gerektiğini belirtiyorlardı).

*Milleti içinde bulunduğu durumdan kurtarmak için bir heyetin olması zaruridir. (Temsil heyetinin olması ilk kez bahsedildi).

àBu genelgeyi M. Kemal Hazırladı. Ali Fuat, Refet Bele, Rauf Orbay katıldı. Kazım Karabekir, Cemal Küçük onayladı.

NOT: M. Kemal bu genelgeden sonra görevden alınacağı üzerine 7-8 Temmuz gecesi istifa etmiştir. M. Kemal tekrar 5 Ağustos 1921’e kadar askerlik görevinde olmayacaktır. Yani Sivil olarak bundan sonra işler yapacaktır.

Balıkesir Kongresi (28 Haziran 1919): Yunanlılara karşı direniş kararı alındı. Bölgesel bir kongredir. Gerekirse itilaf devletlerinden yardım alınabilir denildi.

           NOT: M. Kemal Balıkesir Kongresinde yoktur fakat buradaki kararları uygun bulmuştur.

Erzurum Kongresi (23 Temmuz 1919): Kongreyi Müdafaa-i Hukuk grubu ve Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyetidir. Bu kongreye katılanları akılda tutmak için BEST Van katılamayanlara da DEM yani demleniyorlardı, sızmışlar gelemediler diye kodlarsak akılda tutması kolaylaşır.
( Tarihe saygısızlık gibi algılamasın sadece akılda tutmak için.)

B	E	S	T	Van	D	E	M
Bitlis	Erzurum	Sivas	Trabzon	Van	Diyarbakır	Elazığ	Mardin

Erzurum Kongresinin Amacı: Doğu Anadolu’yu Ermeni ve Rum saldırılarına karşı korumaktı. Kongre Bölgesel amaçlı toplandı M. Kemal bu kongreye başkanlık ettiğinden dolayı Ulusal kararlar alınmasında etkili bir lider oldu ve Ulusal Kararlar alındı.

Kongrede Alınan kararlar ve Amaçları

*Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür (ilk kez sınırlardan bahsedildi)

* Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı için saltanat ve hilafet korunmalıdır. (Burada saltanat ve halifelik ulusal egemenlik ile çelişmektedir, çünkü hünüz ortam hazır değildir, şartlar olgunlaştığında kaldıracağız denmiştir. Bu da sorular arasında olabilir).

*Kapitülasyonlara ve azınlıklara ilk defa karşı çıkılmıştır.

*Ülkemizde istila emeli taşımayan ülkelerden yani Rus ve Afganlardan destek alınmıştır. Manda ve himaye ABD Mandası, reddedilmiştir.

*Mevcut hükümet vatanın bütünlüğünü sağlayamaz ise geçici bir hükümet kurulacaktır. (ilk kez yeni bir hükümetten bahsedilmiştir, kurulacak olan hükümetin rejimin Cumhuriyet olacağı belirtilmiştir.)

NOT: Mustafa Kemal’in sivil olarak katıldığı ilk kongre Erzurum Kongresidir.  9 kişilik Temsil heyeti Erzurum Kongresinde oluşturuldu.

Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919): Ulusal bir kongredir. Yurdun dört bir yanından delegeler toplanmıştır. Her ne kadar Elazığ valisi Ali Galip’in kongreyi dağıtacağı haberleri çıksa da az sayıda da olsa toplanıldı.

*Erzurum kongresi kararları aynen kabul edildi.

*Manda ve himaye konusunda bir tartışma çıktı fakat kesin olarak reddedildi.

*Bütün cemiyetler ARMH Cemiyeti altında birleştirildi.

*Temsil heyeti üye sayısı 9’dan 16’e çıkarıldı. M. Kemal Başkan seçildi.

à M.Kemal’in Başkan Olması da Tartışılan ikinci konudur.

NOT: Erzurum kongresi Yasama organıydı. Sivas Kongresi hem yasama görevini hem de yürütme görevini üstlendi. Çünkü yürütme görevi olarak Ali Fuat Cebesoy’u Batı Cephesi Kuva-i Milliye komutanlığına atandı. (Soru Çıktı)

NOT: Sivas’ta irade-i Milliye gazetesi çıkarıldı. Daha sonra bu gazete Ankara’da Hâkimiyet-i Milliye (Ceride-i resmi) ve En son Ulus gazetesi adını aldı.

ÖNEMLİ NOT: Sivas Kongresinin toplanmasını engelleyemeyen Damat Ferit hükümeti Padişah Vahdettin tarafından görevden alındı. Ali Rıza Paşa hükümeti kuruldu. Dolayısıyla Temsil heyetinin ilk siyasal başarısıdır.  (Soru Çıktı)

                      NOT: Mustafa Kemal Erzurum, Sivas ve II. Pozantı Kongrelerinde yer aldı. Kodlaması (PES) (Soru Çıktı)

Son kongre II. Pozantı kongresidir.

Akılda kalması açısından kongrelerin Kronolojisini akılda tutmak için şöyle bir sıralama yapalım.

H	A	B	E	S	A	P
Havza Genelgesi	Amasya Genelgesi	Balıkesir Kongresi	Erzurum Kongresi	Sivas Kongresi	Amasya Görüşmesi	II.Pozantı kongresi

Amasya Görüşmeleri (Protokolü). (20-22 Ekim 1919): Buna görüşme denmesinin nedeni gerçekten görüşme olması yani Ali Rıza Paşa hükümeti adına Bahriye Nazırı Salih Paşa - M. Kemal arasındaki görüşmedir.

M. Kemal - Salih Paşa ile genel konuları *iç güvenlik, *dış politika ve *orduların durumunu konuştular ayrıca:

*Mebusan meclisinin derhal toplanması istendi.

*İstanbul hükümetinin ARMHC ve Sivas kongre kararlarının tanınması istendi.

*Meclisi Mebusan heyetinin İstanbul dışında toplanması istendi.

*Temsil heyeti imzası olmadan uluslar arası anlaşma yapılmamasını istendi.

*Azınlıklara sosyal ayrıcalığın verilmemesini istendi.

àBütün bu isteklerden sadece meclisi Mebusan’ın toplanması kararını İstanbul hükümeti kabul etti. M. Kemal Erzurum Milletvekili olarak meclise girdi. Kendi grubundan şunları istedi:

*Kendisini meclis başkanı seçmelerini bu şekilde meclis kapatılırsa başka bir yerde meclisi tekrar açabilecekti.

*Mecliste Müdafaa-i Hukuk grubu kurmalarını

Erzurum ve Sivas kararlarını meclisten geçirip resmileştirmesini istedi.

àM. Kemal’in istediklerinden sadece Sivas ve Erzurum kararları geçirildi. Yani başkan seçilmedi ve Müdafaa-i Hukuk grubu kurulamadı. Onun yerine Felah-ı Vatan grubu kuruldu. Erzurum-Sivas kararları da Misak-ı Milli kararları olarak meclisten geçti. Bu kararlar aynen şöyledir: (BORAKS)     (Soru Çıktı)

Boğazlar: Hilafetin, Saltanatın ve İstanbul hükümetinin güvenliği sağlanırsa Boğazlar uluslar arası ticarete açık olacaktır.

Osmanlı Borçları: Osmanlı borçları uygun şekle getirilip uygun koşullar altında yeni ödeme planı ile ödenecektir.

Referandum: İşgal edilen Arap topraklarında ve Vilayet-i Sitte de halk oylaması yapılarak geleceklerine karar verilecektir.

Azınlıklar: Azınlıklara komşu ülkelerindeki azınlıklara verilen haklar kadar hak verilecektir.

Kapitülasyonlar: Kapitülasyonlar bütün yönleri ile kaldırılacaktır.

Sınırlar: Mondros un imzalandığı sırada işgal edilmemiş yerler Osmanlı toprakları bir bütündür parçalanamaz.

NOT: Misak-ı Milli kararları Wilson ilkelerine uygundur. Çünkü ulusal sınırlar halk oylamasını öngörmektedir. Bu kararlardan sonra itilaf baskısına dayanamayan Ali Rıza Paşa Hükümeti istifa etti. Salih Paşa hükümeti kuruldu.

NOT: İtilaf devletleri Misak-ı Milli kararlarının alınması üzerine 16 Mart 1920’de İstanbul’u işgal ettiler. Meclisi dağıttılar. Bunun üzerine 23 Nisan 1920’de TBMM Ankara’da açıldı.

Yani İstanbul’un işgal edilmesi TBMM’nin açılmasına zemin hazırladı.

İstanbul hükümetindeki hükümet değişikliği hiyerarşisi.

Ahmet İzzet Paşa	Damat Ferit	Ali Rıza Paşa	Salih Paşa	Damat Ferit
İttihat ve Terakki Baskısı Sonrası	Sivas Kongresi sonrası gitti	Misak-ı Milli  sonrası gitti	İtilaf baskılarına dayanamayarak gitti	Sevr anlaşması sonrası gitti.