7. BÖLÜM I. DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)

7. BÖLÜM I. DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)

Birinci Dünya Savaşının çıkmasını sağlayan sebepleri şöyle sıralayabiliriz:

Genel Sebepler: Sömürgecilik, silahlanma yarışı, milliyetçilik akımının etkisi.

Göstermelik Sebepler (Savaşın kıvılcımı): Avusturya veliahdının Saraybosnayı ziyareti sırasında bir Sırplı öğrenci tarafından öldürülmesi.

Osmanlının Almanya’nın yanında yer almasının nedenleri:

*Osmanlının Almanyanın silah ve askeri gücüne duyulan güven

*Almanların pangermanizm düşüncesi  ile ittihat ve terakki partisinin Pantürkizm düşüncesinin benzemesi.

*Kaybedilen Balkan ve Afrika topraklarını geri alabilmek.

*İttihat ve Terakki’de bulunan devlet adamlarının Alman hayranlığı.

Almanyanın Osmanlıyı yanına almasındaki amaçlar:

*Boğazların Rusyaya kapatılarak Rusyayı yalnız bırakabilmek.

*Osmanlının genç asker sayısından yararlanmak,

*Berlin-Bağdat Demiryolu projesi

*Osmanlı halifesinin dini gücünden yararlanmak

*Osmanlıyı savaşa sokarak savaşı geniş alana yayıp yeni cepheler açarak yükünü azaltmak.

Osmanlının Savaşa Giriş Kıvılcımı Akdeniz de Fransa ve İngiltere’den kaçan iki Alman gemisi olan Goben ve Breslav’ın Çanakkale’ye sığınması, gemilerin satın alınarak Yavuz ve Midilli adı verilerek Türk gemisi haline getirilmesi ve hiçbir sebep yokken  Rusya kıyılarını bombalaması Osmanlının savaşa girmesinde ilk kıvılcımı oluşturmuştur. Osmanlı I. Dünya Savaşına resmen girmiştir. 

I.Dünya Savaşı Cepheleri

àTaarruz (Saldırı): Kafkas ve Kanal Cephesi

àSavunma: Suriye-Filistin, Irak cephesi, Çanakkale, Yemen-Hicaz, Galiçya, Makedonya, Romanya Cepheleridir.

NOT: Mustafa Kemal Çanakkale, Kafkas ve Suriye-Filistin cephesinde yer almıştır.  (Çıktı)

Kafkas cephesi: ilk açılan cephedir: Ruslar; Erzurum, Bitlis, Muş, Trabzon, Erzincan’ı almasından sonra Ermenilerle D. Anadolu da ayaklandı buna önlem olarak Tehcir Kanunu çıkarıldı. Bu kanunla Ermeniler’in ayaklanma çıkarmasını önlemek için Ermeniler sürgün edildi işte bu olaya Sözde Ermeniler Soykırımı diyorlar. (1915).

Kanal Cephesi: 2. Açılan saldırı cephemizdir. 1915’te Almanya nın istediği ile Mısırı ve Süveyş kanalını almak için açıldı. 1916’da taarruzu kaybettik ve kapandı.  Burada sorulan soru Halife hangi cephede Cihad çağrısı yaptı, işte halife kanal cephesinde dini yetkisi kullandı ve Cihad ilan etti.

Suriye Filistin Cephesi: En son açılan savunma cephemizdir. Osmanlının en çok toprak kaybettiği cephedir. Gazze, Kudüs, Filistin, Suriye İngilizlerin eline geçti. Mondros imzaladığı halde burada savaş devam etmiştir. Mustafa Kemal bu cephede vardır. 7. Komutanı olarak Anadolu’nun güvenliğini sağlama görevini yapmıştır.

Irak Cephesi: En uzun süren savaş cephesidir. Amaç İngilizlerin kanaldan Rusya’ya yardım götürmesini sağlamak  idi. Tıpkı Çanakkale cephesinde yardım götürmek istemeleri gibi. Musul ve Kerkük hariç tüm Irak İngilizlerin eline geçti.

Çanakkale Cephesi: Amaçları boğazı geçip İstanbul’u ele geçirip Osmanlıyı savaş dışı bırakmak ve Rusya’ya yardım götürmekti. Bu sayede de savaş kısa sürede bitecekti.

Fakat aksine savaşın süresini 2 yıl uzattı. Rusya’ya yardım gidemeyince ve Rusyada çıkan Bolşevik ihtilalından dolayı Rusya savaştan çekildi.

Çanakkale zaferinden sonra Bulgaristan Osmanlının yanında yer aldı. Yani ittifak grubuna geçti.

                      Mustafa Kemal’in içte ve dışta tanınmasını sağlayan cephedir.

I.Dünya Savaşında başarılı olduğumuz tek cephedir.

Çok sayıda aydınımızı kaybettiğimiz için aydınlar savaşı da denir.

                      NOT: Mustafa Kemal bu cephede “Ben size savaşmayı değil ölmeyi emrediyorum” demiştir. İlk kapanan cephe Çanakkale cephesidir.

Yemen Hicaz Cephesi: Bu cephede Araplar İngilizleri destekledi dolayısıyla Osmanlı için Ümmetçilik düşüncesi bitmiş oldu. Kutsal topraklar Osmanlının elinden çıktı Osmanlı bu cephede başarısız olmuştur.

Galiçya, Makedonya, Romanya Cepheleri: Osmanlının toprakları dışında açılan cephelerdir, sadece asker göndermiştir Ağırlıklı olarak Rusya ile savaştık Bolşevik İhtilali sonrası bu cepheler kapatıldı.

   KPSS Sorusu: Mustafa Kemal Paşa Conkbayırı, Anafartalar ve Arıburnunda başarılı oldu. (Kodlama A-C-A)

I.Dünya Savaşı Sırasında Yapılan Gizli Anlaşmalar

Bir soruda gizli anlaşmalardan bahsediliyor ise bu savaş sırasında yapılmıştır.

1915 İstanbul Anlaşması: İngiltere-Fransa-Rusya arasında yapılmıştır. İstanbul ve Boğazlar Ruslara verileceğini Rusya’nın de Fransa ve İngiltere’nin Anadolu’daki yayılma politikalarını kabul edeceğini ifade eden anlaşmadır.

1915 Londra Sözleşmesi: İngiltere-Fransa-İtalya arasında yapıldı. On iki adanın kesin olarak İtalya’nın olduğunu, Anadolu’nun işgali olursa Antalya ve Çevresinin de İtalyanın olacağı vurgulanır.

1916 Sykes-Picot Antlaşması: İngiliz General Sykes ile Fransız generali Picot arasında yapıldı akılda kalması için bakın anlaşmanın adına “P” harfi geçiyor yani Petrol bölgeleri paylaşılması anlaşması.

àSuriye, Adana, Mersin, Harput, Kayseri, Fransa’ya bırakılacak

àIrak ve Ürdün İngiltere ye bırakılacak

àBoğazlar ve Doğu Anadolu Rusya ya bırakılacaktır.

1915 Petnograt Anlaşması: İtalya’ya Batı Akdeniz verildi. Doğu bölgeleri Rusya ya verildi. Doğu Karadenizin Trabzon’a kadar olan kısmı (Van, Erzurum, Bitlis) Ruslara bırakılacağını ifade eder.

1917 St. Jean de Maurinne Antlaşması: Rusya savaştan çekilince; İngiltere-Fransa-İtalya arasında yapıldı. İzmir ve Konya’da İtalyanlara verilecek.

*İngiltere sözünde durmayarak İzmir çevresini Yunanlılara verecektir.  Bu anlaşmalara son şekli 18 Ocak 1919’da Paris Barış Konferansında verildi.

Wilson İlkeleri ve ABD’nin Savaşa Girişi (1917)

1-Yenen devletler yenilen devletlerden toprak ve tazminat almayacak (ABD’nin amacı İngiltere ve Fransanın büyük sömürge devleti olmasını engellemek).

NOT: Bu maddeden sonra Manda ve Himaye adı altında yenilenen devletlerden yine para alındı. Dolayısıyla Wilson ilkeleri amacına ulaşmadığının kanıtıdır.

2-Ülkeler arasında hiçbir gizli anlaşma olmayacaktır (Açık diplomasi)

3-Devletler arasında sorunlar barış yoluyla çözülecek bu amaçla da Cemiyet-i Akvam (milletler Cemiyeti) kurulacaktır (1920’de kuruldu ABD üye olmadı.)

4-Denizler ticarete açık olacaktır, boğazlar serbest olacaktır.

5-Osmanlı’da Türk yoğunluğu olan yerlerde bağımsız bir Türk Devleti kurulacaktır. Türk Ulusu Kurtuluş Savaşında bu maddeyi esas olarak gerçekleştirdiler.

ABD’nin Denizaltılarını Almanya’nın batırması sonucunda ABD savaşa girdi. ABD’nin savaşa girmesi savaşın İtilaf grubunun kazanmasını sağladı.

NOT: Osmanlı adına I. Dünya savaşının Ateşkesi ve Barışını sağlayan anlaşmalar;

Mondros Ateşkes Antlaşması: 30 Ekim 1918 Osmanlı Ahmet İzzet Paşa Hükümeti

Sevr Barış Antlaşması 10 Ağustos 1920 – Osmanlı Damat Ferit Paşa Hükümeti.

Bilgi: Dünya Savaşı bittikten sonra önce Ateşkes anlaşmaları yapıldı bu sadece sıcak savaşı bitirir. Bundan sonra hangi şartlar ile barışın sağlanacağını görüşmek için yani Barış anlaşmaları için Paris Barış Konferansı düzenlendi (18 Ocak 1919).

NOT: Paris Barış Konferansında; Akdeniz de güçlü bir İtalya görmek istemeyen İngiltere İzmir ve Çevresini İtalya dan alıp Yunanistan’a verir böylece itilaf devletleri arasında ilk görüş ayrılığı yaşandı.

I. Dünya Savaşının Sonuçları:

*İmparatorluklar parçalandı (Rusya, Osmanlı, Avusturya-Macaristan ve Almanya)

*Yeni Devletler kuruldu (Polonya, Yugoslavya, Irak, Çekoslovakya, Türkiye, Suriye, Letonya, Litvanya, Lübnan, Macaristan, Almanya, Arabistan).

*Yeni rejimler ortaya çıktı (Rusya da -Komünizm, İtalya ve İspanya da -Faşizm, Almanya da -Cumhuriyet)

*Tank, Tüfek, Denizaltı, Uçak Makineli tüfek, zehirli gazlar ilk kez I. Dünya Savaşında kullanılmıştır. *Uçaktan dolayı cephe kavramı genişledi. *Sivil Savunma Teşkilatı kuruldu.

*10 Milyon insan hayatını kaybetti.

*Bazı bölgelerde Paktlar kuruldu. Bunlar: Kellog Paktı, Lokarna Paktı, Balkan atlantı, Sadabat Paktı gibi paktlar.

NOT: Sadabat Paktı II. Dünya Savaşından sonra günümüzde hala geçerli olan Birleşmiş Milletler adına dönüştü (Türkiye 1932’de üye oldu).

Sonuç: I. Dünya savaşından en karlı çıkan devletler; İngiltere, Fransa ve ABD oldu. En zararlı çıkan ise Osmanlıdır. Savaşın sonuçları yeni bir savaş nedeni oluşturdu yani Almanya’nın yaptığı Versay 1919 anlaşması II. Dünya Savaşının çıkmasını sağlayacaktır.

NOT: Savaş sonrasında kurulan demokrasi sistemleri ve Cumhuriyet rejimleri halkları memnun edemediği için yenilen devletlerde diktatörler başa geçti.

KPSS Sorusu: Sevr anlaşması ölü doğmuş bir anlaşmadır Sevr anlaşmasını yapan Osmanlıda Damat Ferit Paşa hükümetidir. Bu anlaşmayı Meclisi Mebusan onaylamadığı için bu anlaşma geçersiz sayılmıştır. Ayrıca Sevr anlaşması Kurtuluş Savaşı kazanıldığı için geçersiz olmuştur yoksa bu anlaşma geçerli sayılacaktı. Zaten Kurtuluş Savaşında sürekli Sevr’i hafifleterek bize imzalatmaya çalıştılar. Bunun gibi tarihteki bir anlaşmada Ayestefenos (Yeşilköy) anlaşmasıdır.