4. BÖLÜM OSMANLIDA ISLAHAT FAALİYETLERİ

4. BÖLÜM OSMANLIDA ISLAHAT FAALİYETLERİ

17. Yüzyıl Islahatları(Duraklama Dönemi) Batı örnek alınmadı

Osmanlının duraklama dönemine gireceği en başından belli idi.

Duraklamanın iç nedenleri:

Merkezi otoritenin bozulması, Yeniçeri ocağının bozulması, Maliyedeki bozulmalar, Tımar sisteminin bozulması, Beşik ulemalığının görülmesi, Devlet yönetimine saray kadınlarının karışması.

Duraklamanın Dış Nedenleri:

Osmanlıdaki çok önemli olan baharat ve ipek yolunun coğrafi keşifler sonucu yeni yollar oluşturulması nedeniyle önemini kaybetmesi, Avrupa’daki Rönesans hareketlerinin takip edilememesi, Avrupa’da kutsal ittifakın bozulması

NOT: Osmanlıda duraklama dönemi olunca ayaklanmalar başladı. Yeniçerilerin etkisi ile 30’a yakın devlet adamı çınar ağacına asıldı bu olaya Çınar olayı diğer adıyla Vaka-i Vakvakiye denilmiştir.
Burada Yeniçerilerin ne kadar önemli bir siyasi güç olduğu anlaşılmıştır.  (Soru Çıktı.)

Celali İsyanları (Anadolu-Taşra): Merkezi otoritenin zayıflaması, tımar sisteminin bozulması ve taşradaki huzursuzluklardan dolayı olmuştur. Bunun sonucunda; İnsanlar köyden kente göç ettiler, kentlerde güvenlik sorunu yaşanır oldu. Gecekondulaşma başladı, tarımsal üretim azaldı. Bu isyanı bastıran Kuyucu Murat Paşadır.

Islahat Yapan Padişahlar

àBu bölümdeki Islahatların hepsi sadece o dönemle sınırlı kalmıştır

àBatı örnek alınmadı.

àSadece Askeri ve Ekonomik alanda ıslahat yapıldı.

àIslahatlar asayiş baskı ve şiddet ile sağlanmaya çalışıldı.

àYüzeysel olarak ıslahatlar yapıldı. Sorunların asıl nedenlerine inilmedi.

I.Ahmet: Taht kavgalarını önlemek için Ekber ve Erşed (kafes usulü) sistemine geçildi. (Bu tecrübesi olmayan padişahların başa gelmesine neden oldu).

II. Osman (Genç Osman): Yeniçeri ocağını kaldıracağını söyledi ve öldürüldü. Islahat yapacağı için öldürülen ilk padişahtır, saray dışından evlenmiştir.

IV. Murat: Tayyip Erdoğan ile ilişkilendirilir. İçki ve tütün yasağını çıkardı için, meyhaneleri ve kahvehaneleri kapattı. Kapıkulu ordusunun sayısını azalttı.

NOT: İlk kez ıslahat için bir rapor hazırlatan padişahtır. Bu rapor Koçibey Risaliyesidir.

Tarhuncu Ahmet Paşa: Gelir ve gidere göre ilk denk bütçeyi oluşturdu. Saray masraflarını kısıtladı.

Köprülü Mehmet Paşa: Köprülüler dönemi duraklama döneminde yükselme dönemidir. Devletin otoritesi sağlandı, oğlu Kapıkulu ocaklarını ve Tımarlı sipahileri düzenledi. Bu dönemde Akdeniz’de Girit adası alındı.

18.yy. Islahatları (Gerileme Dönemi): Osmanlı bu dönemde Batıyı örnek aldı.
Genel özellikleri;

*Islahatlarda Avrupa örnek alındı.

*Batının Askeri ve teknik üstünlüğü kabul edildi ve yararlanıldı

*Islahatlar o dönemde sınırlı kalmıştır.

*Her alanda ıslahatlar yapılmış sorunlara gerçekçi çözümler aranmıştır.

LALE DEVRİ (1718-1730)

Padişah III. Ahmet, döneminin şairi Nedim, dönemin matbacısı İbrahim Müteferrika’dır. (İlk sivil matbayı kurmuştur). *İlk kez çiçek aşısı yapıldı  àAvrupaya geçici elçilikler gönderildi àİstanbulda kağıt, kumaş, seramik, çini fabrikaları açıldı. àDoğu klasikleri Türkçeye çevrildi.
I.Mahmutà Bu dönemde Avusturyadan getirdiği bir uzmanı Müslüman yaptı ve bu kişi Hunbaracı Mehmet Paşa oldu ıslahatları o yönetti.
àSubay yetiştirmek için Mühendishane-i Berri Hümayun’u kurdu. (Batı tarzı ilk teknik okul). àFransızlarla Kapitülasyonlar sürekli hale getirildi (1740).

II. Mustafa Dönemi: àMühendishane-i Bahri Hümayun’u kurdu.

àİlk iç borçlanmaya gidildi. àEsham-ı Tahvilat adlı senetler ile bankalardan borç alındı.
àSürat topçuları ocağı kuruldu.

III. Selim Dönemi: àHer alanda yenilik yapmıştır, bütün bu düzenlemelere Nizam-ı Cedit denir. àKurduğu yeni orduya Nizam-ı Cedit ordusu adı verilmiştir.

àBu ordunun masrafları için irad-ı Cedit hazinesi oluşturuldu.

àİlk devlet matbaası Matbaa-ı Amireyi kurdu. à Geçici elçilikler sürekli hale getirildi.

àDevletin ilk resmi dilini Fransızca yaptı. Islahatları denetlemek için meşveret meclisini oluşturdu.

NOT: Gerileme döneminin en kapsamlı ıslahatı III. Selim dönemindedir.

III. Selim yenilik karşıtı olan Kabakçı Mustafa Paşa İsyanı ile tahttan indirildi. Yerine II. Mahmut getirildi. ve 19.yy başladı.

19.yy. Islahatları

II. Mahmut: Osmanlıda en çok ıslahat yapan padişahtır. Bu ıslahatlardan bazıları şunlardır:

Sened-i ittifak’ın imzalanması-Toplumun ileri gelenlerinden olan Ayanlar ile Padişah arasında yapılan sözleşmedir.Anayasa değil sadece Sözleşmedir. Şimdi sened-i ittifak ı inceleyelim.

Senedd-i İttifak’ın Maddeleri

àPadişaha karşı bir başkaldırı olursa Padişahın yanına gelerek padişaha yardım edeceklerdir (Bu madde ile padişah  kendini güvence altına almıştır)

àPadişah bunun karşılığı olarak bulundukları eyaletin asker toplama ve vergi toplama görevini verecek ve resmi temsilciler grubu oluşturulacaktı.

NOT: Bu sözleşme ile Padişahın yetkileri ilk kez kısıtlandı.   (Soru Çıktı)

Diğer gelişmeler:*III. Selim’in Nizam-ı Cedit ordusunun yerine Sekban-ı Cedit ordusunu kurdu.

*Yeniçerilere alternatif olarak Eşkinci ocağını kurdu. *İlk Milli marşı hazırlattı.  *Tımar sistemi kaldırıldı.  *Memurlar maaşa bağlandı. *Müsadere kaldırıldı yani özel mülkiyet geliştirildi.  *Muhtarlıklar kuruldu *Posta teşkilatı kuruldu. *Pasaport teşkilatı kuruldu. *Devlet memurlarına fes, pantolon, setre giyme zorunluluğu getirildi.  *Resmini devlet dairelerine astırdı. *İlköğretimi İstanbul da zorunlu hale getirdi (erkekler ve kızlar için). *İlk resmi gazete Takvim-i Vakayi kuruldu.
*Senedd-i ittifaktan dolayı yetkileri kısıtlanan ilk padişah olmuştur.

Tanzimat Dönemi ıslahatları.

*Abdülmecid Dönemi  à  1)Tanzimat Fermatı   2) Islahat fermanı

*Abdülaziz dönemi

1)Tanzimat Fermanı: *Osmanlının ilk Anayasal düzene geçiş adımıdır.
*Eşitlik amaçlanmıştır, kanun üstünlüğü vardır. Bu fermana göre;

*Herkesin can, mal, ırz ve namus emniyeti sağlanacaktır.

*Yargılanmadan ceza verilemeyecekti.

*Gelirine göre vergi alınacaktır.

*Yasalar ve mahkemeler herkes için eşit olacaktır.

*Askerlik 5 yıl ve her erkek vatandaş yapacaktır.

*İltizam (peşin vergi alma) usulü kaldırılacaktır.

NOT: Bu fermanda Müslimler ve Gayrimüslimler memnun olmadılar daha sonra ıslahat fermayı yapılacaktır. ( Avrupa’nın iç işlerimize karışmasını engellemek için yapıldı)

Sorularda genelde Tanzimat fermanından hangi kanunlara değinilmiştir.

Gibi sorular çıkar bunu şöyle kodluyorum (VAHiM)

Vergiler – Askerlik -  Hukuk -  İnsan Hakları  - Mal ve Can güvenliği

2)Islahat Fermanı: Pars Barış konferansı öncesi ilan etti. Azınlıklara tanınan haklardır.

NOT: Bu ıslahatın yapılmasında tamamen dış baskılar etkili oldu.  (Soru Çıktı)

Herkesin can ve mal güvenliği korunacak, Gayrimüslimlere memur olabilecek, Gavurlara Gavur denilmeyecek, Rüşvet yasaklandı, Okul açmak serbest hale geldi, Gayrimüslimlere bedelli askerlik getirildi, Yabancılar mülk edinebileceklerdir. Azınlıkların il meclisine üye olabilmesi  sağlandı.

NOT: Tanzimat fermanı genel ıslahat fermanı daha özeldir. Sadece gayrimüslimler için yapılmıştır. Eşitlik varken biranda gayrimüslimler daha avantajlı bir hale gelmiştir.

Abdülmecid dönemindeki diğer ıslahatlar: *1854 ilk dış borçlanma (İngiltere’den) alındı. *İlk demiryolu yapımı *İlk kağıt para kaime basıldı. *İngilizler tarafından ilk Banka (Osmanlı bankası adıyla) kuruldu. *Yabancılar İlk okul açtılar  *Nizamiye mahkemeleri kuruldu*Jandarma teşkilatı kuruldu *Seraskerlik (K.K. Komutanlığı kuruldu).

ABDÜLAZİZ DÖNEMİ

İslam hukukunu temel alan ama çağdaş Avrupai tarzda Mecelle Medeni kanunu yazılmaya başlandı (Osmanlının ilk medeni hukukudur).

*Kanunların yayımlandığı Düstur dergisi çıkarıldı. *Dolma Bahçe Sarayı tamamlandı.

*Darulfünun kuruldu (üniversite). *Maarif-i Umumiye (Eğitim Bakanlığı) kuruldu.

*Müslüman çocukların eğitimi için Darül Şafaka kuruldu.

*1870 Darül Muallimat (Kız öğretmen okulu) açıldı.